Arcydzięgiel lekarski na dolegliwości układu pokarmowego i skołatane nerwy.

Arcydzięgiel litwor, znany także jako arcydzięgiel lekarski, to zioło o wielu leczniczych właściwościach. W krajach azjatyckich od dawna jest powszechnie stosowanym środkiem na zaparcia i problemy z trawieniem. Arcydzięgiel ma bowiem zbawienny wpływ na układ pokarmowy: usprawnia procesy trawienne i przyspiesza przemianę materii, a także przywraca prawidłową perystaltykę jelit. To jednak zaledwie początek długiej listy jego zalet! Kiedy jeszcze warto więc sięgać po zioło arcydzięgla lekarskiego?

Arcydzięgiel lekarski. Co warto o nim wiedzieć?

Zioło znane i używane jest już od bardzo dawna. Powszechnie stosowano arcydzięgiel  w dalekiej Laponii, a ślady rośliny znaleziono także w osadzie w Biskupinie. Zdrowotne właściwości arcydzięgla lekarskiego doceniał również francuski lekarz i botanik Pierre Bodard (1758-1826). Uważał, że to europejskie zioło jest tak samo cenne, jak żeń-szeń występujący w Azji.

Arcydzięgiel litwor (Archangelica officinalis Hoffm. syn. Angelica archangelica L.), znany także pod nazwą arcydzięgiel lekarski, potocznie nazywany jest również dzięglem lub andżeliką. Jego łacińska nazwa wzięła swą nazwę od greckiego słowa archangelos, oznaczającego archanioła. Legenda głosi bowiem, że jego właściwości lecznicze miał wyjawić archanioł Michał lub według innej historii – archanioł Rafael. 

Arcydzięgiel lekarski to dwuletnia roślina z rodziny baldaszkowatych, osiągająca do 1,5 m wysokości. Odznacza się silną łodygą, dwu- lub trzykrotnie pierzastymi liśćmi oraz kwiatami zebranymi w żółto zielone i biało-zielone baldachy. Arcydzięgiel rośnie na podmokłych oraz wilgotnych glebach górskich lub pasmach pogórza. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia i charakteryzuje się specyficzną, przyjemną wonią. 

W naturalnych warunkach arcydzięgiel lekarski występuje w Europie Północnej i Środkowej, a także na Syberii. W Polsce można znaleźć go przede wszystkim w Karpatach i Sudetach (arcydzięgiel znajduje się tam pod ochroną) oraz w Tatrach. To właśnie arcydzięglowi swoje nazwy zawdzięczają Litworowy Staw Gąsienicowy, Dolina Litworowa i Litworowa Przełęcz. Roślinę równie często hoduje się w warunkach przemysłowych. 

Surowcem leczniczym arcydzięgla jest korzeń, ale zastosowanie znajdują także jego owoce oraz liście - powszechnie używane w medycynie ludowej.

Arcydzięgiel lekarski i jego szerokie zastosowanie

W medycynie chińskiej odmiana A. sinesis jest popularnym środkiem na wiele dolegliwości, towarzyszących między innymi: schorzeniom ginekologicznym, hemoroidom, zaparciom i chorobom układu nerwowego. Sprawdza się także w przypadku gorączki i dreszczy oraz zaburzeń miesiączkowania. Arcydzięgiel w medycynie chińskiej służy także poprawie parametrów krwi.

Z kolei koreańska medycyna tradycyjna zaleca stosowanie odmiany A. gigas w przebiegu anemii, schorzeń układu krążenia oraz stanów zapalnych w obrębie stawów, a także w przypadku dolegliwości bólowych i stanów napięcia nerwowego.

W medycynie indyjskiej arcydzięgiel jest skutecznym środkiem łagodzącym objawy padaczki.

Arcydzięgiel lekarski (Angelica archangelica L.) w tradycyjnej medycynie europejskiej służy przede wszystkim do leczenia: bezsenności, stanów napięcia nerwowego, zaburzeń układu pokarmowego (głównie żołądka i jelit), artretyzmu, problemów w obrębie układu oddechowego oraz chorób skóry.

Na szczególną uwagę zasługują również inne odmiany arcydzięgla: Angelica glauca, eliminująca problem zaparć oraz wspomagająca leczenie atrofii dziecięcej i objawów ze strony dróg żółciowych, Angelica dahurica – znajdująca zastosowanie w leczeniu chorób reumatycznych, nieżytu nosa, dolegliwości bólowych gardła, schorzeń zębów oraz łagodzeniu bólu głowy oraz Angelica pubescentis, polecana zwłaszcza w przebiegu RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów), zaburzeń snu, paraliżu i bólu głowy.

Korzeń arcydzięgla. Nie tylko na trawienie i wzmocnienie organizmu!

Arcydzięgiel może być stosowany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Surowiec leczniczy w postaci korzenia spożywany w formie doustnej – na przykład w postaci naparu – usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, przyspiesza trawienie i ułatwia wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Ponadto uaktywnia czynności wydzielnicze i wydalnicze, zwiększając tym samym ilości soku żołądkowego.

Korzeń arcydzięgla poprawia przemianę materii i usprawnia wydalanie szkodliwych metabolitów z organizmu.

Surowiec leczniczy arcydzięgla działa także rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, przewodów moczowych i żółciowych. Co więcej - poprawia perystaltykę, znosi napięcia w obrębie jelit, reguluje proces fermentacji oraz ułatwia usuwanie gazów. Arcydzięgiel lekarski usprawnia także pracę układu moczowego i przywraca prawidłowe funkcje nerek.

Korzeń arcydzięgla lekarskiego ma pozytywny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy (OUN).

Arcydzięgiel podnosi odporność układu nerwowego oraz działa przeciwdepresyjnie, antylękowo, uspokajająco i jednocześnie znosi objawy wyczerpania emocjonalnego. Warto także wspomnieć, że korzeń arcydzięgla działa wzmacniająco na cały organizm.

Z kolei arcydzięgiel stosowany zewnętrznie wykazuje łagodne działanie drażniące na skórę oraz ma pewne zdolności przeciwbólowe. Co ciekawe, ksantotoksyna, angelicyna, ksantotoksol oraz inne pochodne furanokumaryny zawarte w korzeniu arcydzięgla mają działanie fotodynamiczne i zwiększające produkcję melaniny w skórze na skutek działania promieni słonecznych. Roślina może być więc pomocna w leczeniu łuszczycy i trądziku oraz łagodzeniu objawów skórnych bielactwa.

Kiedy warto stosować korzeń arcydzięgla?

Wskazaniem do stosowania arcydzięgla są głównie zaburzenia pracy układu pokarmowego: niewłaściwa perystaltyka jelit, niestrawność, niewydolność wątroby, niedobory soków żołądkowego i trzustkowego oraz żółci, nieżyt jelita grubego, skurcze jelit, nawracające biegunki, nieregularny rytm wypróżnień oraz zapalenie żołądka i zapalenie jelita cienkiego. Warto stosować go także objawowo podczas wzdęć, zgagi, odbijania i dolegliwościach bólowych ze strony układu pokarmowego.

Arcydzięgiel lekarski polecany jest również w przypadku niewłaściwego trawienia. Zmniejszy bóle  oraz zawroty głowy pojawiające się na jego tle i usprawni przyswajanie składników odżywczych.

UWAGA: oprócz korzenia arcydzięgla zaleca się także stosowanie ekstraktów z jego owoców, które wykazują właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Na uwagę zasługuje również olejek eteryczny z korzenia arcydzięgla. Stosowany zewnętrznie łagodzi dolegliwości bólowe w przebiegu RZS oraz nerwobóle. Działa także przeciwgrzybiczo i antybakteryjnie, a także wykazuje właściwości znieczulające, utrzymujące się nawet przez kilka godzin.

Arcydzięgiel lekarski – przeciwwskazania i skutki uboczne

Pomimo wielu właściwości prozdrowotnych arcydzięgla, istnieją także pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Powinny unikać go przede wszystkim osoby z zaawansowaną chorobą wrzodową oraz ostrym nieżytem jelit i żołądka. Przeciwwskazaniem jest także miesiączka (arcydzięgiel może nasilić krwawienie), wysoka wrażliwość na promieniowanie ultrafioletowe, a także zapalenie wyrostka robaczkowego i zapalenie kłębków nerkowych. Zioło arcydzięgla ze względu na zawartość pochodnych kumaryny, podnoszących wartość INR, nie może być stosowane również u pacjentów przyjmujących leki przeciwkrzepliwe.

Ze stosowania zioła arcydzięgla lekarskiego powinny zrezygnować kobiety w zaawansowanej ciąży. Warto także zachować ostrożność przez cały okres ciąży i skonsultować przyjmowanie arcydzięgla z lekarzem.

Arcydzięgiel lekarski może także nasilać wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne i skutkowa obrzękiem, przekrwieniem i pojawieniem się pęcherzy. Świeżo zebrane zioło u niektórych osób może wywoływać  także reakcję uczuleniową w postaci świądu, pokrzywki, rumienia i pieczenia. Warto wiedzieć, że możliwe skutki uboczne stosowania arcydzięgla związane są z zawartością furanokumaryn.

Bibliografia:

1. Shalini Pathak, M.M.Wanjari, S.K.Jain, M.Tripathi „Evaluation of antiseizure of essential oil from roots of Angelica archangelica Linn. in mice”.
2. Dinesh Kumar, Zulfigar Ali Bhat „Anti-anxiety Activity of Methanolic Extracts of Different Parts of Angelica archangelica Linn”.
3. Kandasamy Sowndhararajan, Ponnuvel Deepa, Minju Kim. Se Jin Park, Songmun Kim „A Review of the Composition of the Essential Oils and Biological Activities of Angelica Species”. 
4. „Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod redakcją doc. dra hab. Aleksandra Ożarowskiego”.
5. Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”.
6. prof. dr hab. Kazimierz Głowniak, mgr farm Jarosław Widelski „Archangelica – roślina polecana przez anioły” oraz „Badania fitochemiczne Archangelica officinalis Hoffm”.
7. dr Henryk Różański „Korzeń arcydzięgla – Radix Archangelicae w praktycznej fitoterapii”.