Melisa na dobry sen i nie tylko...

Melisa to popularna roślina znajdująca zastosowanie jako skuteczny i naturalny środek kojący nerwy. Charakteryzuje się przyjemną, lekko cytrynową wonią, dzięki której znalazła zastosowanie jako ziołowa herbata na uspokojenie i dobry sen. Okazuje się, że to zaledwie niewielka część jej zalet! Badania naukowe pokazują, że działanie melisy jest znacznie szersze niż mogłoby się wydawać.

Melisa – co o niej wiadomo?

Melissa officinalis L. to popularne zioło. Wywodzi się z basenu Morza Śródziemnego, ale jej hodowle można znaleźć w całej Europie, Ameryce Północnej i Azji. To roślina stosunkowo łatwa w uprawie. Jej właściwości znane są już kilkuset lat, szczególnie upodobali ją sobie Karmelici – hodowali melisę w przyklasztornych ogrodach, z której wytwarzali m.in. słynną nalewkę na bazie ziół i alkoholu.

Melisa kwitnie na przełomie lipca i sierpnia, ale jej liście wykorzystywane w celach leczniczych, należy zbierać już w czerwcu lub sierpniu – czyli tuż przed lub po okresie kwitnienia. Liście melisy (Folium Melissae) będące surowcem leczniczym tuż po zbiorze suszy się w suchych i zacienionych suszarniach, a następnie pakuje w szczelne opakowania. Melisa powinna być przechowywana w suchym, ciemnym i chłodnym miejscu.

Jakie składniki aktywne znajdziemy w liściach melisy?

Melisa zawiera przede wszystkim olejek eteryczny zawierający octan geraniolu, izogeraniol, cytral, linalol, octan nerolu, kariofilen, cytronelal oraz flawonoidy (lutelina, pigenina, kemferol, kwercetyna) i kwasy polifenolowe (kwasy: chlorogenowy, rozmarynowy, ferulowy i kawowy).

Stężenie olejku eterycznego w liściach melisy powinno wynosić do około 0,3%. W rzeczywistości gotowe produkty zawierają go znacznie mniej, dlatego warto samodzielnie zbierać ziele w sezonie i korzystać ze świeżych, pełnowartościowych zbiorów.

Melisa – nie tylko na ukojenie nerwów i lepszy sen!

Liście melisy najczęściej wykorzystuje się do przygotowywania naparów ziołowych. Sprawdzą się w szczególności jako uspokajająca herbata, łagodząca objawy nerwicy i ogólnego niepokoju, a także naturalny środek ułatwiający zasypianie. Z tego względu melisa jest polecana osobom zmagającym się z bezsennością i problemami ze snem.

Melisa ma pozytywny wpływ na kondycję serca i układu krwionośnego - obniża ciśnienie i zmniejsza częstotliwość skurczów serca w przebiegu arytmii.
Herbata z liści melisy usprawnia procesy trawienne, a także zwiększa wydzielanie żółci i soków żołądkowych. Co więcej, rozkurcza mięśnie gładkie jelit i eliminuje napięcie mięśni jelita grubego. Melisa za sprawą obecnych w niej cytronelolu i octanu eugenolu wykazuje działanie wiatropędne i moczopędne. Z powodzeniem może być stosowana także jako środek napotny, a dzięki zawartości kwasów rozmarynowego i kawowego oraz ich estrów, również naturalny lek przeciwzapalny.

Melisa wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i antyoksydacyjne.

Badania kliniczne dowodzą, że wyciągi i olejki z melisy są skuteczne w łagodzeniu bólu i niwelowaniu stanów zapalnych. Co więcej, ekstrakt wodny z melisy działa także antyoksydacyjne i neuroprotekcyjnie. Potwierdziły to badania przeprowadzone na myszach, w trakcie których okazało się, że kwas rozmarynowy i galusowy oraz kwercetyna i rutyna zawarte w liściach ziela mogą łagodzić skutki stresu oksydacyjnego i zapobiegać uszkodzeniom DNA.

Olejek melisowy wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze.

Wyniki badań klinicznych dowodzą także, że niektóre szczepy drobnoustrojów, m.in.: drożdżaka Candida albicans, bakterii E. coli, gronkowca złocistego i pałeczki ropy błękitnej są wrażliwe na składniki olejku melisowego. Z kolei badania in vitro wykazały wysoką skuteczność kwasu rozmarynowego zawartego w wyciągu z melisy w eliminowaniu wirusa HSV-1, odpowiedzialnego za rozwój opryszczki. Porównano w nich ekstrakt wodno-alkoholowy z liści melisy z najczęściej spotykanym lekiem przeciwwirusowym – acyklowirem, stosowanym w formie tabletek doustnych i maści na opryszczkę wywoływaną przez wirusa HSV-2. Okazało się, że ekstrakt ma działanie wirusobójcze w bezpiecznych, nietoksycznych stężeniach 0,025 do 1 mg/ml. Z kolei olejek eteryczny z melisy jest skuteczny wobec dwóch wirusów opryszczki – HSV-1 i HSV-2.

Melisa lekarska w leczeniu schorzeń przewlekłych

Badania in vitro dowiodły, że wyciąg z liści melisy ma pozytywny wpływ na przebieg choroby Alzheimera. Zawarta w niej apigenina, czyli flawonoid neuroaktywny, wykazuje działanie modulujące na receptory GABA. Chorzy na Alzheimera są dzięki temu bardziej spokojni i jednocześnie zmniejsza się także uczucie lęku.

Z kolei inne badanie wykazało podobieństwo etanolowego ekstraktu do nikotynowych receptorów cholinergicznych. Jeszcze inne badanie wskazało na hamowanie enzymu acetylocholinoesterazy (AChE), który rozkłada neuroprzekaźnik acetylocholinę.

Wyciąg z liści melisy może być z powodzeniem stosowany jako kuracja wspomagająca leczenie objawowe choroby Alzheimera.

Melisa lekarska jest skuteczna także leczeniu cukrzycy i stanów dyslipidemii. Receptory aktywowane proliferatorami peroksysomów (ang. peroxisome proliferators, activated receptors, PPAR) występujące w ludzkim organizmie w trzech izoformach: α, β/δ oraz γ, pełnią istotną rolę w przemianach metabolicznych glukozy i lipidów. W leczeniu farmakologicznym wysokiego poziomu trójglicerydów i wysokiego poziomu glukozy we krwi u chorych na cukrzycę typu 2. działanie tych receptorów jest pobudzane poprzez podawanie odpowiednich leków. Badania kliniczne dowiodły, że takie samo działanie w stosunku do PPAR można osiągnąć także podając wybrane substancje pochodzenia roślinnego. To głównie substancje czynne zawarte w olejkach eterycznych: geraniol, karwakrol, tymol i geranyl oraz flawonoidach: kwercetyna i kemferol.

Badania fitofarmakologiczne dowiodły, że melisa - podobnie jak morwa biała – pobudza PPAR-α i poprawia stan pacjentów z cukrzycą oraz dyslipidemią. Ponadto wpływ ekstraktu wodno-alkoholowego z melisy lekarskiej w ilości 700 mg/dzień pozwala uzyskać poprawę profilu lipidowego pacjentów z cukrzycą typu 2.

Melisa na kobiece dolegliwości

Olejek melisowy skutecznie łagodzi ból menstruacyjny oraz niweluje dolegliwości towarzyszące menstruacji, wynikające ze skurczy mięśni gładkich. Co ciekawe, melisa rozkurcza również mięśnie gładkie tętnicach wieńcowych oskrzelach. Z tego względu polecana jest osobom chorującym na astmę i stosowanie jej zamiast leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Badania wykazały, że ekstrakt wodny z melisy korzystnie wpływa również na pobudzenie seksualne, nawilżenie i intensywność orgazmów podczas stosunków. Z powodzeniem może być stosowany również jako środek wspomagający leczenie zaburzeń i dysfunkcji seksualnych wśród kobiet.

Przeciwwskazania do stosowania melisy – kiedy lepiej jej unikać?

Melisa jest w pełni naturalnym i bezpiecznym ziołem, jednak nie zawsze można stosować ją bez ograniczeń. Ostrożność w jej stosowaniu powinny zachować w szczególności kobiety w ciąży. I choć liść melisy nie wykazuje działania poronnego lub teratogennego, może nadmiernie pobudzać i drażnić macicę.

Ponadto melisa hamuje wiązanie TSH do jego receptora, dlatego jej długotrwałe stosowanie nie jest wskazane w przypadku osób z zaburzeniami pracy tarczycy. Znane są także przypadki uczulenia na olejek melisowy, objawiające się świądem, pokrzywką i rumieniem na skórze. Niestety wystąpienia ewentualnych reakcji alergicznych nie da się przewidzieć.

Sposoby przygotowania melisy

Herbata z melisy jest prosta w przygotowaniu – wystarczy zalać łyżkę dobrej jakości suszu 250 ml wrzącej wody i parzyć pod przykryciem około 30 minut. Z kolei olejek stosuje się w jednej dawce w ilości około 5 kropli.

Liść melisy jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych.

Dobrym sposobem jest przygotowanie nalewki z mocnym alkoholem (od 40 do 60%) w stosunku 1:5 i pozostawienie jej na 7 dni. W zależności od potrzeby spożywa się ją od 1 do 3 razy dziennie w dawce od 5 ml do 10 ml na pół szklanki wody.

Melisa jest przede wszystkim naturalnym i skutecznym lekiem łagodzącym uporczywe dolegliwości oraz środkiem wspomagającym leczenie wielu chorób!

Bibliografia:

1. Melissa officinalis L: A Review Study With an Antioxidant Prospective Sepide Miraj, Rafieian-Kopaei, Sara Kiani.
2. Safety and efficacy of Melissa officinalis (lemon balm) on ApoA-I, Apo B, lipid ratio and ICAM-1 in type 2 diabetes patients: A randomized, double-blinded clinical trial. Asadi A, Shidfar F, Safari M, Malek M, Hosseini AF, Rezazadeh S, Rajab A, Shidfar S, Hosseini S.
3. The effects of Melissa officinalis (lemon balm) pretreatment on the resistance of the heart to myocardial injury. Joukar S, Asadipour H, Sheibani M, Najafipour H, Dabiri S.
4. Melissa officinalis L. – A review of its traditional uses, phytochemistry and pharmacology. Abolfazl Shakeri, Amirhossein Sahebkar, Behjat Javadi.
5. A Comparative Study of Melissa officinalis Leaves and Stems Ethanolic Extracts in terms of Antioxidant, Cytotoxic, and Antiproliferative Potential. Elena-Alina Moaca, Claudia Farcas, Alexandra Ghitu, Dorina Coricovac, Ramona Popovici, Nela-Loredana Caraba-Meita, Florina Ardelean, Diana Simona Antal, Cristina Dehelean and Stefana Avram.
6. Anxiolytic and antidepressant-like effects of Melissa officinalis (lemon balm) extract in rats: Influence of administration and gender. Taiwo AE, Leite FB, Lucena GM, Barros M, Silveira D, Silva MV, Ferreira VM.
7. The Effect of Melissa Officinalis Extract on the Severity of Primary Dysmenorrha. Parvaneh Mirabi, Mahshid Namdari, Seideh Hanieh Alamohorda and Faraz Mojab
8. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod redakcją doc. dr hab. Aleksandra Ożarowskiego
9. In vitro assay of thyroid disruptors affecting TSH-stimulated adenylate cyclase activity. Santini F, Vitti P, Ceccarini G, Mammoli C, Rosellini V, Pelosini C, Marsili A, Tonacchera M, Agretti P, Santoni T, Chiovato L, Pinchera A
10. In Vivo Potential Anti-Inflammatory Activity of Melissa officinalis L. Essential Oil. Amina Bounihi, Ghizlane Hajjaj, Rachad Alnamer, Yahia Cherrah and Amina Zellow.
11. Effect of Melissa officinalis (Lemon balm) on Sexual Dysfunction in Women: A Double- blind, Randomized, Placebo-controlled Study.
12. Zahra Darvish-Mofrad-Kashani, Elham Emaratkar, Fataneh Hashem-Dabaghian, Fatemeh Emadi, Firoozeh Raisi, Jale Aliasl, Mohammad Kamalinejad, Sayed Abbas Hasheminejad, Tahere Eftekhar and Nafise Zafarghandi
13. Substancje bioaktywne oraz aktywność antyoksydacyjna bazylii pospolitei (Ocimum basilicum L.) i melisy lekarskiej (Melissa officinalis L.). Renata Nurzyńska-Wierdak, Grażyna Zawiślak.
14. Neuroaktywne związki roślin leczniczych z rodziny Lamiaceae wykazujące potencjalne korzystne działanie w leczeniu choroby Alzheimera. Marcin Ożarowski, Przemysław Ł Mikołajczak, Teresa Bobkiewicz-Kozłowska, Radosław Kujawski, Przemysław M Mrozikiewicz.
15. Przegląd badań i wskazania sposobów przygotowania (źródło: Radioklinika.pl)