Mięta pieprzowa - cenne właściwości prozdrowotne i wszechstronne zastosowanie!

Mięta to absolutny numer jeden wśród ziół. Znajdziemy ją niemalże w każdej kuchni - ta popularna roślina znajduje zastosowanie głównie jako napar ziołowy regulujący pracę układu trawiennego, wspomagający pracę żołądka i wątroby oraz usprawniający perystaltykę jelit. Ceni się ją przede wszystkim za liczne właściwości prozdrowotne i wszechstronne zastosowanie!

Mięta pieprzowa. Co warto o niej wiedzieć?

Ta niezwykle popularna roślina znana jest już od czasów starożytnych i hodowana niemalże w każdym zakątku świata – głównie w Europie, Ameryce Południowej i Azji. Mięta pieprzowa, bo o niej mowa, jest wieloletnią byliną z rodziny wargowych (jasnotowatych – Lamiaceae). Charakteryzuje się krótkim i silnie ukorzenionym, podziemnym kłączem oraz ulistnionymi, lekko owłosionymi łodygami osiągającymi około pół metra wysokości. Liście mięty są jajowate, a na końcach jej łodyg kwitną niewielkie kwiaty o fioletowej lub fioletowo-czerwonej barwie. To właśnie liście mięty są najbardziej cenionym surowcem zielarskim.

Liść mięty pieprzowej (Herba Menthae piperitae, Folium Menthae piperitae) oraz mentol i olejek eteryczny pozyskiwane z rośliny to cenione surowce lecznicze. Dużą popularnością cieszy się zwłaszcza napar ziołowy z liści mięty, który ma pozytywny wpływ na układ trawienny. Herbata miętowa pobudza czynności wydzielnicze wątroby i żołądka, dzięki czemu usprawnia wydzielanie soków żołądkowych i żółci. Ponadto poprawia perystaltykę jelit i niweluje problem wzdęć. Napar z liści mięty wykazuje także działanie uspokajające, rozkurczowe, przeciwzapalne, rozgrzewające, wiatropędne i antyseptyczne.

Jak uprawiać miętę pieprzową?

Zioło lubi żyzną glebę, bogatą w wapń i próchnicę, a także otwarte i słoneczne miejsca. Zbiory najczęściej rozpoczyna się w drugiej połowie czerwca, gdy na roślinie pojawiają się na pąki. Miętę ścina się, pozostawiając zaledwie kilkucentymetrowy pęd. Warto wiedzieć, że istotny jest sposób suszenia i przechowywania zbiorów. Zebrane liście mięty trzeba jak najszybciej osuszyć, najlepiej w zacienionym miejscu, jednocześnie zapewniając im odpowiedni przepływ powietrza. Ususzoną roślinę należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach.

W Polsce można znaleźć kilkanaście gatunków dzikiej mięty, m.in.: miętę polną Mentha arvensis L., miętę zieloną Mentha spicata L., miętę leśną Mentha sylvestris L., miętę nadwodną Mentha aquatica L., miętę okrągłolistną Mentha suaveolens i miętę polej Ehrhart Mentha pulegium L.

Uwaga: dzika mięta bardzo często mylona jest z miętą pieprzową. Różnią się jednak smakiem – dzika mięta ma charakterystyczny i szczypiący posmak, a mięta pieprzowa mentolowy i chłodzący.

W lecznictwie jednak najczęściej wykorzystuje się odmiany mięty pieprzowej czarnej (M. piperita L. var. officinalis Solef. rubescens Camus) o silnym zapachu mentolu i zawierające duże ilości olejku eterycznego oraz odmiany mięty pieprzowej białej (M. piperita L. var. officinalis Solef. pallescens Camus), zawierających mniejsze ilości olejku eterycznego.

Liście mięty pieprzowej nie tylko na dobre trawienie!

Liście mięty zawierają wiele związków z grupy metabolitów wtórnych – związków organicznych warunkujących prawidłowy wzrost i rozwój organizmu. Znajdują się w nich także witaminy i sole mineralne, garbniki, fenolokwasy, gorycze oraz flawonoidy, takie jak: diosmetyna, apigenina, luteolina i ich wiązania glikozydowe. Liście mięty zawierają również 2-3% olejku eterycznego.

Herbata z liści mięty pieprzowej wspiera układ trawienny, zwiększa ilość wydzielanych soków żołądkowych, a także poprawia perystaltykę jelit.

Ziołowy napar z liści mięty cenią zwłaszcza osoby mające problemy z układem trawiennym. Herbatka miętowa pobudza czynności wydzielnicze żołądka i wątroby, usprawnia pracę jelit i minimalizuje wzdęcia. Co więcej, wykazuje również działanie rozkurczowe, wiatropędne i rozgrzewające, a także działa przeciwzapalnie i odkażająco. W niektórych badaniach i opracowaniach naukowych dotyczących mięty można znaleźć także wzmianki o jej właściwościach łagodzących ból oraz obniżających ciśnienie tętnicze krwi.

Napar z mięty działa uspokajająco – herbata miętowa relaksuje, wycisza i ułatwia zasypianie.

Olejek eteryczny z mięty - na dobry nastrój i wyciszenie.

Podobne działanie ma również olejek eteryczny z mięty. Jego właściwości uspokajające i poprawiające nastrój oraz przywracające równowagę potwierdzają ostatnie badania kliniczne z 2018 roku. Wykazały one także, że wysokie dawki olejku (tj.100 μl olejku miętowego w kapsułce przyjmowanej dwa razy w ciągu dnia) korzystnie wpływają na sprawność zdolności poznawczych i mogą redukować zmęczenie psychiczne.

Olejek eteryczny z mięty pieprzowej wykazuje podobne działanie (choć nieco silniejsze!), co napar ziołowy przygotowywany z jej z liści.

Pozyskiwany z mięty pieprzowej olejek eteryczny ma bezbarwną lub delikatnie żółtą barwę, mocny zapach i chłodny, orzeźwiający smak. Otrzymuje się go w wyniku destylacji z parą wodną. Skład olejków miętowych może się jednak różnić (warto zwracać na to szczególną uwagę!), ale do ich głównych składników należą: mentol (30-55%) i jego estry (octan i izowalerian – 20%), ketony (menton, izomenton, pulegon i piperition), monoterpeny, mentofuran oraz tlenki terpenowe - jasmon i cyneol.

Olejek z mięty pieprzowej znajduje zastosowanie nie tylko w medycynie, ale również w kosmetyce i kuchni.

Olejek miętowy jest składnikiem past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej. Znajdziemy go również w składzie maści oraz żeli, a także w popularnych syropach i tabletkach na ból gardła. W przemyśle kulinarnym używa się go jako dodatek aromatyzujący do wyrobów cukierniczych i napojów wysokoprocentowych, m.in. wódki i nalewek. Ze względu na swoje antyseptyczne właściwości sprawdza się w leczeniu i profilaktyce stanów zapalnych dziąseł oraz chorób przyzębia. Olejek eteryczny z mięty pieprzowej zapobiega także powstawaniu bakteryjnej płytki nazębnej.

Doustny olejek miętowy łagodzi objawy przeziębienia i grypy, wzmacnia osłabiony organizm, reguluje procesy trawienne, a także minimalizuje bolesne dolegliwości podczas menstruacji.

Ponadto olejek z mięty pieprzowej w formie doustnej wspiera organizm w walce ze stanem zapalnym dróg żółciowych. W przypadku osób dorosłych zaleca się przyjmowanie około 5-6 kropli olejku, 1-3 razy w ciągu dnia.

Dostępne są także środki na bazie w postaci herbatek i mieszanek ziołowych, wyciągi, krople i nalewki lecznicze oraz preparaty o działaniu rozkurczowym, przeciwbiegunkowym, wiatropędnym, żółciopędnym, żółciotwórczym i odkażającym.

Olejek miętowy. Co pokazują wyniki badań klinicznych?

Badania kliniczne na olejkiem miętowym wykazały, że ma on dużą wrażliwość wobec szczepów bakterii beztlenowych – zwłaszcza bakterii Gram-ujemnych pałeczek Porphyromonas oraz Gram-dodatnich pałeczek ziarniaków beztlenowych. Potwierdzono także jego wrażliwość na szczep Escherichia coli, które były z kolei oporne na ekstrakt miętowy. Olejek miętowy wykazuje także właściwości grzybobójcze wobec grzybów drożdżopodobnych Candida oraz grzybów pleśniowych.

Wyniki badań klinicznych pokazują, że olejek z mięty pieprzowej działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo.

Uwaga: ekstrakt z mięty ma znacznie słabsze działanie niż olejek z mięty pieprzowej!

Z kolei badanie in vitro nad etanolowym ekstraktem z liści mięty pieprzowej z 2017 roku, które miało określić jego działanie przeciwwirusowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające pokazało, że jest on skuteczny wobec wirusa RSV i skutecznie blokuje produkcję TNF-α, IL-6, NO i PGE2. Wykazano także, że etanolowy ekstrakt z liści mięty zawierający duże ilości związków fenolowych działa przeciwutleniająco. Wyniki przeprowadzonych badań dają podstawy do dalszych badań nad zakażeniami wirusem RSV oraz leczeniem stanów zapalnych.

Napary i olejki eteryczne z mięty pieprzowej – przeciwwskazania.

Mięta pieprzowa w postaci silnych naparów i olejku eterycznego jest niewskazana wśród osób z refluksem żołądkowo-przełykowym, niedrożnością dróg żółciowych i uszkodzeniami wątroby, a także w przypadku stanów zapalnych pęcherzyka żółciowego.

Po spożyciu dużych ilości olejku eterycznego z mięty pieprzowej mogą wystąpić silne bóle brzucha i wymioty. Z kolei olejek stosowany bezpośrednio na skórę u niektórych osób może skutkować reakcjami alergicznymi: pokrzywką, przekrwieniem skóry i świądem. Nie zaleca się również stosowania silnych naparów i olejku u niemowląt – mogą powodować sinicę, a nawet zatrzymanie oddechu i akcji serca!

Bibliografia:

1. Kałwa K, Wilczyński K, Olesińska K. Wpływ warunków przechowywania suszonej mięty pieprzowej na antyoksydacyjne właściwości otrzymanych naparów oraz zawartość i skład olejku eterycznego, Acta Sci. Pol. Technica Agraria, 2017, 16(1-2), s. 13–22;
2. Kusiak Aida i współautorzy, Działanie olejku z mięty pieprzowej na bakterie beztlenowe, Dent. Med. Probl. 2010, 47(3), s. 334–338;
3. Newerli-Guz J, Kobylańska A, Ocena jakości jednoskładnikowych herbatek ziołowych na przykładzie Mentha piperita, Probl Hig Epidemiol, 2013, 94(4), s. 862-865;
4. Adaszyńska M, Swarcewicz M, Markowska-Szczupak A, Jadczak D. Skład chemiczny i właściwości przeciwdrobnoustrojowe olejku eterycznego i ekstraktu z mięty pieprzowej odmiany „Asia”, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013, 2 (87), s. 116 – 125;
5. Kennedy David i wsp. Volatile Terpenes and Brain Function: Investigation of the Cognitive and Mood Effects of Mentha Piperita L. Essential Oil with In Vitro Properties Relevant to Central Nervous System Function, Nutrients, 2018, 10(8), s. 1029;
6. Li Y, Liu Y, Ma A, Bao Y, Wang M, Sun Z. In vitro antiviral, anti-inflammatory, and antioxidant activities of the ethanol extract of Mentha piperita L. Food Science and Biotechnology, 2017, 26(6), s. 1675-1683;
7. Kuźnicka B, Dziak M, Zioła i ich stosowanie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa, 1988;
8. Ożarowski A, Jaroniewski W, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa, 1987;
9. https://rozanski.li/1078/mieta-mentha-w-medycynie-i-kosmetyce/
10. https://radioklinika.pl/mieta-pieprzowa-olejek-eteryczny-mietowy/