Rozmaryn – na trawienie, perystaltykę jelit i wzmocnienie!

Rozmaryn w medycynie ludowej był lekiem na wiele dolegliwości: kolkę nerkową, bolesne miesiączkowanie czy trudności w oddychaniu. Równie często stosowano go w celu stymulowania porostu włosów. Dzisiejsze badania potwierdzają jego właściwości prozdrowotne i kosmetyczne. Rozmaryn działa przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie i antyoksydacyjnie, a także wspomaga leczenie cukrzycy oraz hamuje wzrost i rozrost komórek nowotworowych. Co więcej, poprzez stymulację enzymów trawiennych usprawnia trawienie i poprawia perystaltykę jelit. To jednak nie jedyne zalety tego popularnego zioła! Za co jeszcze warto polubić rozmaryn?

Gałązki rozmarynu to niezwykle aromatyczne zioło, wykorzystywane zwłaszcza w celach leczniczych, kulinarnych, a także ozdobnych, cenione jest za swoje liczne właściwości. Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.) od lat cieszy się niegasnącą popularnością. Znajduje zastosowanie w medycynie, kosmetyce i kuchni, a niekiedy jest efektowną rośliną doniczkową.

Rozmaryn rośnie najczęściej w basenie Morza Śródziemnego: we Włoszech, Grecji, Hiszpanii, Francji i Tunezji. Można spotkać go także na wybrzeżu Morza Martwego oraz w Meksyku i Stanach Zjednoczonych.

Właściwości i działanie rozmarynu

Rozmaryn to zioło niezwykle bogate w substancje czynne, wykazujące szerokie spektrum działania. Znane jest jego silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i antyoksydacyjne.

Olejek rozmarynowy, w porównaniu do innych środków na bazie rozmarynu, wykazuje najsilniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Badania nad olejkiem eterycznym oraz wyciągami wodnymi i etanolowymi na bazie rozmarynu wykazały jego właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Ekstrakty z rozmarynu blokowały rozwój bakterii, takich jak: gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), paciorkowiec kałowy (Enterococcus faecalis), pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa), pałeczka zapalenia płuc (Klebsiella pneumoniae) oraz bakterii coli (Escherichia coli). Wyciągi z rozmarynu były także skuteczne wobec grzybów chorobotwórczych Candida albicans i Microsporum gypseum.

Badania pokazały także, że olejek rozmarynowy wykazuje silniejsze działanie wobec bakterii Gram dodatnich niż bakterii Gram ujemnych.

Z kolei za właściwości antyoksydacyjne rozmarynu odpowiadają duże ilości izoprenoidowych chinonów. Związki pełnią funkcję chelatorów reaktywnych form tlenu i eliminują wolne rodniki. Związki fenolowe, które można znaleźć w gotowych wyciągach z rozmarynu działają natomiast jak pierwotne przeciwutleniacze w reakcji z lipidami i rodnikami hydroksylowymi po to, by zamienić je w trwałe i mocne produkty. Co więcej, badania naukowe dowodzą, że związki te mogą spełniać takie same funkcje jak chelatory jonów metali, minimalizując wskaźniki wytwarzania reaktywnych form pochodzących z tlenu. Kwas karnozowy i karnozol natomiast neutralizują rodniki nadtlenowe, a ich oddziaływanie na proces utleniania lipidów błonowych jest silniejszy niż działanie sztucznych antyoksydantów.

Te procesy wykorzystuje się w przemyśle spożywczym, gdzie pełnią ważną rolę. Badacze porównali zdolności antyoksydacyjne rozmarynu ze zdolnościami przeciwutleniającymi witamin C i E oraz tauryny. Z badań wynika, że zioło rozmarynu miało wyższą skuteczność w opóźnianiu utleniania się mięsa. Co ciekawe, rozmaryn w połączeniu z witaminą C niezwykle efektywnie blokował oksydację lipidów i mioglobiny w wołowinie.

Rozmaryn i jego właściwości antynowotworowe

Zioło rozmarynu wykazuje również właściwości antymutagenne tj. hamujące uszkodzenia DNA, odpowiadające za rozwój nowotworów. Za jego działanie przeciwnowotworowe odpowiadają obecne w rozmarynie polifenole, głównie kwas rozmarynowy (RA), kwas karnozowy (CA) i diterpeny.

Obecne w rozmarynie kwasy rozmarynowy (RA) i karnozowy (CA) wykazują silne działanie antynowotworowe.

Szeroki przegląd badań z 2016 roku nad aktywnością ekstraktu z rozmarynu wobec komórek nowotworowych wykazał, że dzięki obecności polifenoli RA i CA może przyczyniać się do minimalizowania czasu przeżycia tych komórek. Co więcej kwas rozmarynowy i kwas karnozowy mogą być używane jako neutraceutyki wzmacniające działanie antynowotworowe chemioterapeutyków.

Rozmaryn w walce z cukrzycą typu 2

Według ostatnich badań ekstrakt z rozmarynu, dzięki zawartości polifenoli – kwasu rozmarynowego i kwasu karnozowego, wykazują zbliżone działanie w komórkach docelowych co insulina. Co więcej, mogą zapobiegać hiperlipidemii i hiperglikemii, będących konsekwencją otyłości, a także minimalizować ryzyko rozwoju cukrzycy.

Badania in vivo przeprowadzone na zwierzętach wskazują, że wyciąg z rozmarynu i zawarte w nim polifenole mogą ułatwiać kontrolowanie poziomu glukozy we krwi oraz przebiegu samej choroby.

Rozmaryn na sprawny układ pokarmowy i lepsze trawienie

Z kolei liście rozmarynu blokują skurcze mięśni gładkich jelit, dróg żółciowych i moczowych. Zioło pobudza czynności wydzielnicze żołądka i poprzez stymulowanie enzymów trawiennych (rozmaryn zawiera goryczkę) usprawnia trawienie i przywraca właściwą perystaltykę jelit. Rozmaryn wykazuje również także działanie wiatropędne, a także ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy i usprawnia wydalanie moczu.

Rozmaryn nie tylko ułatwia trawienie i usprawnia pracę jelit - wspomaga także leczenie schorzeń układu pokarmowego i łagodzi uporczywe dolegliwości.

Kiedy warto sięgnąć po rozmaryn?

Napar ziołowy z rozmarynu w małych ilościach wzmacnia organizm. Polecany jest zwłaszcza pacjentom po przebytej chorobie oraz osobom starszym. Natomiast stosowany zewnętrznie rozszerza naczynia włosowate, skutkując delikatnym przekrwieniem.

Dużą popularnością cieszą się także olejek rozmarynowy i wyciągi z rozmarynu, które łagodzą ból mięśni oraz minimalizują dolegliwości bólowe o podłożu reumatycznym. Dostępne są także gotowe sole mineralne z dodatkiem olejku z rozmarynu. Sprawdzają się jako regenerująca i relaksująca kąpiel, polecana także po intensywnym treningu fizycznym.

Wyciąg z rozmarynu znajduje zastosowanie również w aromaterapii - łagodzi stanu lękowe i poprawia koncentrację.

Olejek rozmarynowy na ból i odporność

Z krzewu rozmarynu produkuje się olejek rozmarynowy, skuteczny w niwelowaniu różnego rodzaju dolegliwości bólowych. Ceniony jest także za działanie regenerujące i rozgrzewające. Sprawdza się jako środek łagodzący infekcje układu oddechowego i wzmacniający odporność. Olejek rozmarynowy usprawnia funkcjonowanie układu krążenia, obniża ciśnienie krwi i pobudza pracę serca.

Olejek z rozmarynu łagodzi ból i niweluje zmęczenie.

Pozyskiwany z rozmarynu olejek zwykle jest bezbarwny lub lekko żółty, po pewnym czasie przybiera brunatny kolor. Charakteryzuje się silnym i specyficznym, drzewno-ziołowym zapachem przypominającym woń kamfory. Warto wiedzieć, że skład olejku rozmarynowego może się różnić – zależy w dużej mierze od miejsca uprawy, warunków glebowych i klimatycznych, a także metod zbioru i destylacji.

Olejek rozmarynowy zawiera: 1,8-cyneol (17-50%), kamforę (10-25%), pinen (15-25%), borneol (8-20%) i jego estry (2-7%), verbenon (1-8%), terpineol (~12%), kamfen (~5%) oraz p-cymen, linalol, geraniol, eugenol, karwakrol i piperyton.

Rozmaryn w kosmetyce – nie tylko na skórę i włosy

Olejek rozmarynowy bardzo często wykorzystywany jest do produkcji perfum i dezodorantów, nadaje im silny i chłodzący zapach. W kosmetyce zastosowanie znalazło także ziele rozmarynu. Elstrakty bardzo często są składnikami past do zębów oraz płynów do płukania jamy ustnej.

Wyciągi z rozmarynu mają silne działanie przeciwbakteryjne przeciwko drobnoustrojom powodujących próchnicę.

Olejek rozmarynowy stosuje się także w produkcji mydeł, kremów, balsamów i płynów do golenia oraz szamponów i odżywek do włosów. Ekstrakty z rozmarynu ceni się za działanie odżywcze i relaksujące. Podobnie jak napary ziołowe są często stosowane w pielęgnacji włosów. Kosmyki po ich użyciu są gładkie, lśniące i delikatnie ciemnieją.

Napary i ekstrakty z rozmarynu pobudzają wzrost włosów, a także poprawiają ich kondycję nadając blask i gładkość.

Rozmaryn w kuchni – jak stosować zielę rozmarynu?

Rozmaryn bardzo często wykorzystuje się jako przyprawę nadającą potrawom wyjątkowy smak i zapach. Idealnie nadaje się zwłaszcza do przyrządzania mięs – wieprzowiny, wołowiny, baraniny i drobiu oraz ryb – łososia i tuńczyka. Sprawdzi się także jako przyprawa dań warzywnych i wegetariańskich, będzie dobrym dodatkiem do ziemniaków, papryki, cukinii czy bakłażana. Ziele rozmarynu można używać także do sałatek, sosów i… deserów.

Poniżej dwa przepisy - na zdrowie i uczty dla podniebienia!

Brownie z gruszką, rozmarynem i cynamonem

Składniki:

2 tabliczki gorzkiej czekolady
150 g masła
3 jajka
1/2 szklanki mąki białej orkiszowej
2 łyżki miodu
1 gruszka
1 łyżeczka rozmarynu
1/2 łyżeczka cynamonu

Masło rozpuszczamy na wolnym ogniu w rondelku. Dodajemy czekoladę i miód, a następnie mieszamy do uzyskania jednolitej, gładkiej masy i pozostawiamy do ostudzenia. Jajka ubijamy na puszysta pianę. Rozmaryn ucieramy w moździerzu na proszek, a gruszkę obieramy i kroimy w drobną kostkę. Następnie do ubitych jajek powoli dodajemy rozpuszczoną czekoladę z miodem i masłem. Delikatnie mieszamy, po czym dodajemy przesiana mąkę, rozmaryn, cynamon i odrobinę soli. Całość mieszamy i wylewamy do okrągłej lub kwadratowej formy. Ciasto ozdabiamy kawałkami gruszki. Pieczemy w temperaturze 180 stopni przez 35-40 minut.

Rozgrzewająca herbata z rozmarynem

kubek czarnej herbaty assam
gałązka rozmarynu
2 plasterki imbiru
szczypta czerwonego pieprzu
3 plasterki cytryny

Herbatę zaparzamy razem z rozmarynem i rozgniecionym pieprzem. Dodajemy cytrynę i imbir, wedle uznania można posłodzić herbatę np. miodem.

Rozmaryn – uwaga na ewentualne interakcje i działania niepożądane!

Rozmaryn jest bezpiecznym ziołem, jednak pewna grupa osób powinna zachować szczególną ostrożność w przyjmowaniu preparatów na bazie rozmarynu, jak i samego ziela. Stosowania naparów i środków zawierających silne wyciągi z rozmarynu powinny unikać kobiety w ciąży i karmiące mamy. Rozmaryn może nasilać ukrwienie macicy i przenikać do mleka, co może skutkować wystąpieniem zaburzeń oddychania i trawienia wśród niemowląt.

Szczególną ostrożność należy zachować także w przypadku niewydolności wątroby, kamicy żółciowej oraz zapalenia i niedrożności dróg żółciowych – stosowanie naparów i mocnych wyciągów z rozmarynu warto najpierw skonsultować z lekarzem. Nie zaleca się również kąpieli z dodatkiem rozmarynu, jeśli na skórze są otwarte rany lub stan zapalny.

Bibliografia:

Kowalska K, Olejnik A, Rozmaryn – roślina zielarska o potencjale terapeutycznym, Borgis – Postępy Fitoterapii, 2010, 2, s. 114-122;
Nowak K, Jaworska M, Ogonowski J, Rozmaryn – roślina bogata w związki biologicznie czynne, CHEMIK 2013, 67 (2), s. 11-13;
Nieto G, Ros G, Castillo J, Antioxidant and Antimicrobial Properties of Rosemary (Rosmarinus officinalis, L.): A Review, Medicines, 2018, 5(3), s. 98;
Moore J, Yousef M, Tsiani E, Anticancer Effects of Rosemary (Rosmarinus officinalis L.) Extract and Rosemary Extract Polyphenols, Nutrients 2016, 8(11), 731;
Rafael de Oliveira J, Esteves Afonso Camargo S, Dias de Oliveira L, Rosmarinus officinalis L. (rosemary) as therapeutic and prophylactic agent, Journal of Biomedical Science, 2019, 26(5), s. 1-22;
Naimi M, Vlavcheski F, Shamshoum H, Tsiani E. Rosemary Extract as a Potential Anti-Hyperglycemic Agent: Current Evidence and Future Perspectives, Nutrients 2017, 9(968), s. 1-19;
Ożarowski A, Ziołolecznictwo, poradnik dla lekarzy, Wydanie III, Warszawa 1982;
Henryk Różański, Poradnik Fitoterapii, Krosno, 1994.
ulotka informacyjna produktu leczniczego LIŚĆ ROZMARYNU Rosmarini folium 1g/g, zioła do zaparzania.
https://radioklinika.pl/rozmaryn-substancje-czynne-wlasciwosci-zastosowanie-przepisy/