Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) to bardzo dokuczliwe schorzenie, w którym  dominuje ból i problemy z wypróżnianiem. IBS nie doprowadza do rozwoju poważnych chorób i nie zwiększa śmiertelności chorych. Jednak jego przewlekły uciążliwy charakter obniża jakość życia pacjentów, zarówno prywatnego jak i zawodowego. Jak sobie pomóc przy wykorzystaniu naturalnych metod i na jakie aspekty stylu życia zwrócić szczególną uwagę?

Co to jest zespół jelita nadwrażliwego?

Zespół jelita nadwrażliwego czyli IBS (skrót od angielskiej nazwy „irritable bowel syndrome”) jest to schorzenie, w którym mimo występujących u pacjenta dokuczliwych objawów nie znajdujemy przyczyny organicznej czyli związanej zakażeniem, zatruciem czy z zapalnymi zmianami w układzie pokarmowym. Charakterystyczny dla tej choroby jest nawracający ból oraz zaburzenia rytmu wypróżnień. Z tego powodu podzielono IBS na podtypy:

• IBS-D z dominującą biegunką
• IBS-C z zaparciami
• IBS-M typ mieszany
• IBS-N typ niesklasyfikowany

Diagnozę IBS lekarz może postawić pacjentowi, którego objawy spełniają kryteria rzymskie IV – konsensus przyjęty przez międzynarodową radę ekspertów. 

Najnowsza definicja IBS to nawracający ból brzucha, który chory odczuwał przynajmniej jeden raz w tygodniu w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Dodatkowo ból ten musi spełniać co najmniej dwa z trzech kryteriów: mieć powiązanie z defekacją, mieć powiązanie ze zmianą częstości wypróżnień oraz mieć powiązanie ze zmianą konsystencji stolca.

Częstotliwość występowania IBS

Zespół jelita drażliwego występuje na całym świecie z różną częstotliwością, ale przyjmuje się, że około 10-11% ludzi w całej populacji doświadcza tego typu objawów. Okazuje się, że na IBS cierpi od 1,5 do 2 razy więcej kobiet niż mężczyzn. Choroba najczęściej pojawia się po 30. roku życia, choć oczywiście są wyjątki.

Jakie są przyczyny powstawania IBS?

Nie do końca wyjaśniono, skąd bierze się to schorzenie. Prawdopodobnie może mieć podłoże w:

• czynnikach genetycznych
• zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego
• nadwrażliwości trzewnej
• stresach psychologicznych
• zakażeniach jelitowych

Najnowsze kryteria rzymskie IV wskazują, że podłożem choroby jest zaburzenie interakcji między jelitami a mózgiem.

Z jakimi objawami musi mierzyć się chory na IBS?

Objawy choroby są przewlekłe, choć zdarzają się krótkie epizody zaostrzeń i remisji. Najważniejszym i łączącym chorych objawem jelita wrażliwego jest ból.

Inne objawy nie muszą występować u wszystkich chorych. Należą do nich:

• wodnisty lub półpłynny stolec, zazwyczaj o normalnej objętości. Wypróżnień może być kilka w ciągu dnia i mogą się zaczynać naglącym parciem. Wywoływać nagłą potrzebę defekacji może np. posiłek lub stres;
• zaparcia przejawiające się zmniejszoną ilością defekacji z twardym kałem i utrudnieniami przy oddawaniu stolca.

Niektórzy chorzy mają na przemian biegunki i zaparcia.

• pojawia się także uczucie niepełnego wypróżnienia;
• wzdęcia brzucha;
• w kale można znaleźć domieszkę śluzu;
• czasem do objawów dołącza się odbijanie, mogą pojawić się też nudności oraz wymioty, czasem refluks;
• objawy jelitowe mogą przeradzać się w ogólne, takie jak ból głowy czy zmęczenie;
• przewlekłość choroby może wywołać zaburzenia nastroju, depresję i lęk;
• czasem obserwuje się częstsze parcie na mocz.

Zespół jelita nadwrażliwego nie doprowadza do rozwoju poważnych chorób i nie zwiększa śmiertelności chorych. Jednak jego przewlekły uciążliwy charakter obniża jakość życia pacjentów, zarówno prywatnego jak i zawodowego.

Na jakie aspekty zdrowia zwrócić uwagę, gdy borykamy się z diagnozą IBS?

Zalecenia amerykańskie zakładają sprawdzenie czy chory nie ma przypadkiem choroby trzewnej – celiakii. W Polsce badanie to rekomenduje się dopiero, gdy wdrożona terapia nie przynosi choremu korzyści.

Związek mikrobioty jelitowej z IBS

Naukowcy coraz częściej wskazują, że do zaburzeń na osi jelito-mózg może przyczyniać się dysbioza w jelitach czyli niewłaściwy skład naszej mikrobioty. Przerost niektórych mikroorganizmów i produkty ich metabolizmu mogą wywoływać ciągły stan zapalny o niewielkim nasileniu, ale powodujący nadwrażliwość trzewną i osłabienie bariery jelitowej.

Wpływ drobnoustrojów na powstanie IBS widać najwyraźniej na przykładzie infekcji układu pokarmowego, które mogą skutkować poinfekcyjnym IBS (Post Infection-IBS). Niezależnie od tego czy była to infekcja wirusowa, bakteryjna, pasożytnicza czy grzybicza, mogą po niej zostać utrwalone zmiany w funkcjonowaniu układu pokarmowego. 

Czynnikami, które podwyższają ryzyko PI-IBS może być młody wiek, a także płeć żeńska z podwyższonym poziomem lęku bądź depresją. Także częste kuracje antybiotykami o szerokim spektrum działania wiążą się z wyższym ryzykiem powstania zespołu nadwrażliwego jelita.

Dysbioza może również wpływać na wrodzoną odpowiedź immunologiczną i zwiększać uwalnianie prozapalnych cytokin takich jak np.  interleukiny-1β, IL- 6, IL-8, czynnik martwicy nowotworu [TNF]-α.

W opanowaniu dysbiozy może nam pomóc właściwa zdrowa dieta, dobrze dobrana probiotykoterapia oraz regulujące ją zioła np. zwalczające patogenne drobnoustroje (np. korzeń arcydzięgla), dokarmiające nasze komensalne bakterie (np. korzeń mniszka zawierający prebiotyk – inulinę) oraz hamujące stan zapalny (np. kwiat wiązówki błotnej). Dzięki zawartym w nim ziołom wsparcie dla mikrobioty jelitowej zapewnia między innymi nasz preparat Cemmunix Herbal.

Bariera jelitowa a jelito nadwrażliwe

Funkcja bariery jelitowej jest podwójna: z jednej strony przepuszcza potrzebne związki odżywcze, witaminy i minerały do wnętrza organizmu, a z drugiej strony musi blokować to, co mogłoby nam zaszkodzić.

Naruszenie integralności bariery może sprawić, że nawet tak duże cząsteczki jak mikroorganizmy (zarówno komensalne jak i patogenne) mogą przechodzić przez nabłonek jelitowy. Aktywuje to nasz układ odpornościowy, którego komórki wydzielają mediatory prozapalne takie jak np. histamina, proteazy, prostaglandyny, serotonina. Może to mieć duże znaczenie dla powstawania nadwrażliwości trzewnej i bólu brzucha.

Na szczęście istnieją zioła pomagające regenerować barierę jelitową np. zioła śluzowe (np. korzeń prawoślazu), zioła garbnikowe (np. kłącze pięciornika, owoce jarzębiny) oraz zioła zawierające substancje gojące (np. zawarta w kłączu perzu krzemionka). Bardzo dobrze we wzmacnianiu bariery jelitowej sprawdza się nasz preparat Cemmunix Herbal.

Rola czynników psychologicznych w IBS

Stany takie jak stres, depresja czy lęk potrafią doprowadzić do dysbiozy w jelicie. Naukowcy wykazali np. zwiększenie liczby takich bakterii jak Escherichia coli, Pseudomonas i Enterobacteriaceae. Wskazywali też na obniżenie liczby Lactobacilli i Faecalibacterium. Te zmiany mogą przyczynić się do powstania zespołu jelita nadwrażliwego.

Jednocześnie bakterie w naszym jelicie wytwarzają neuroprzekaźniki, które mogą zaburzyć nasze zdrowie psychiczne. Są to np. norepinefryna, serotonina, kwas γ-aminomasłowy (GABA), acetylocholina i dopamina. Niewątpliwie oprócz wpływu na układ nerwowy osi jelito-mózg niewłaściwa ilość neuroprzekaźników może także działać na sam ośrodkowy układ nerwowy (OUN).

Jeśli borykamy się ze stresem i słabym, krótkim snem można się wspomóc stosując nasz preparat Harmonix. Dodatkowo poprawi on wydzielanie soków trawiennych i pomoże złagodzić objawy jelitowe.

Wpływ diety na IBS

Niewłaściwa, zbyt przetworzona, jałowa pod względem odżywczym, witaminowym i mineralnym dieta w połączeniu z brakiem regularności posiłków i niewłaściwym czasem ich spożywania (np. jedzenie na noc) może być jednym z czynników powodujących powstanie zespołu jelita nadwrażliwego. Warto to zmodyfikować będąc zdrowym, a w przypadku powstania choroby jest to jeden z elementów wymagających zmiany.

Aby ulżyć pacjentom w objawach, lekarz na początku często wprowadza dietę niskofermentującą (LOW FODMAP). Nie można jednak stosować jej zbyt długo, żeby nie spowodować w organizmie niedoborów np. witamin z grupy B, witaminy K oraz krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Dodatkowo trzeba zacząć „dokarmiać” nasze komensalne bakterie. Światowe rekomendacje zalecają także obecność w diecie błonnika rozpuszczalnego. Praktyka pokazuje, że nawet do 70% chorych opisuje złagodzenie objawów przy stosowaniu tych wytycznych.

Rozszerzanie diety może być początkowo trudne, gdyż będzie zdarzać się nawrót objawów związany z produkowanymi przez bakterie w jelicie gazami. Ułatwieniem może być dołączenie do kuracji poprawiającego wydzielanie soków trawiennych i zmniejszającego fermentację preparatu Cemmunix Herbal.

Podsumowanie

Aby złagodzić objawy jelita nadwrażliwego, trzeba spojrzeć na organizm znacznie szerzej: zadbać o zdrowie psychiczne, codzienną porcję ruchu, dobre jedzenie i nawodnienie. Jeśli któryś z tych obszarów szwankuje, należy się nim zająć. Istnieje duża szansa, że przywracając zdrowy styl życia zniwelujemy większą część objawów. Być może zawsze już będziemy bardziej podatni na wystąpienie IBS, ale ucząc się dobrych nawyków ograniczymy ilość i moc ewentualnych nawrotów choroby.

Bibliografia

1. Rydzewska G. „Polskie i amerykańskie wytyczne dotyczące IBS. Proste rozpoznanie – jakie leczenie?”, Kurier Medyczny 2021.
2. Clinical Management of the Microbiome in Irritable Bowel Syndrome Christopher N. Andrews, MSc, MD, FRCPC1 ,Sacha Sidani, MD, FRCPC2 , John K. Marshall, Journal of the Canadian Association of Gastroenterology, 2021.
3. Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R. „Rekomendacje diagnostyczno- -terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego”, Gastroenterologia Kliniczna, 2009.