Ruszczyk kolczasty (łac. Ruscus aceleatus) to roślina używana od dawna nie tylko w lecznictwie tradycyjnym, ale także w kuchni – młode pędy nadawały się do jedzenia podobnie jak szparagi a z nasion gotowano napój będący zamiennikiem kawy. W XX wieku naukowcy zbadali składniki czynne zawarte w tej roślinie i potwierdzili jej właściwości lecznicze. Surowcem używanym w ziołolecznictwie jest kłącze ruszczyka. Przyjrzyjmy się temu jak jego składniki wspomagają nasz układ krążenia.

Czemu nasze naczynia krwionośne są w tak słabej kondycji?

Problemy z naczyniami krwionośnymi są plagą naszych czasów. Coraz więcej osób boryka się z nieprawidłowościami w krążeniu żylnym czy limfatycznym.

Niewydolność kończyn dolnych, żylaki czy hemoroidy są powszechnymi schorzeniami. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że bardzo przyczyniła się do tego cywilizacyjna zmiana w naszym trybie życia:

• Spędzamy coraz więcej czasu w bezruchu siedząc za biurkiem w pracy oraz w domu przed telewizorem czy komputerem. 
• Nasza typowa dieta zbyt często nie zawiera dostatecznych ilości składników odżywczych, mineralnych i witaminowych, za to niestety bogata jest w przeróżne składniki dodatkowe, mające przedłużyć jej trwałość czy poprawić wyniki organoleptyczne. 
• Wszechobecny jest pośpiech i stres, który generuje wydzielanie w organizmie różnych substancji (m.in. hormonów, enzymów, cytokin, wolnych rodników). W małych ilościach służą one do obrony ciała przed zagrożeniami, ale wydzielane przewlekle generują stały stan zapalny. A taki przewlekły stan zapalny nie sprzyja zdrowiu naczyń krwionośnych.

Jak działają składniki czynne ruszczyka kolczastego?

Najważniejszymi składnikami odpowiedzialnymi za właściwości ruszczyka są saponiny sterydowe o aktywności alfa1-adrenergicznej. Jest to  m.in. ruskogenina, ruscyna, deglukoruscyna, neoruskogenina i ruskozyd. Działanie rośliny wspierają także flawonoidy, fitosterole, alkaloidy, triterpeny, kumaryny, olejek eteryczny oraz żywice. W surowcu znajdziemy też nienasycone kwasy tłuszczowe oraz związki mineralne. Ten bogaty skład wykazuje działanie:

• obkurczające drobne naczynia krwionośne,
• wenotoniczne (wenotoniczność dotyczy zdolności substancji do zatrzymywania wody),
• przeciwzapalne,
• przeciwzakrzepowe,
• hamujące przepuszczalność naczyń włosowatych,
• hamujące enzym elastazę, a przez to utrzymujące wyższy poziom elastyny w ścianie naczyń.

Przy jakich schorzeniach możemy skorzystać z działania leczniczego ruszczyka?

Badania naukowe udowodniły korzyści ze stosowania ruszczyka kolczastego u pacjentów, którzy borykają się z:

• obrzękami kończyn dolnych oraz problemami żylnymi – dzięki składnikom rośliny napięcie ścian naczyń żylnych się zwiększa, wzmaga się przepływ krwi przez żyły i ciśnienie powracającej krwi żylnej a także zmniejsza się wynaczynienie białek w przypadkach obrzęku;
• niewydolnością naczyń limfatycznych;
• problemami hemoroidalnymi; 
• nadmierną przepuszczalnością i kruchością naczyń krwionośnych;
• obrzękami występującymi w czasie przekwitania oraz w chorobach kardiologicznych – dzięki ekstraktom z ruszczyka zmniejsza się przenikanie płynu z żył do tkanek.

Okazuje się, że ruszczyk możemy zastosować także w przypadkach:

• miażdżycy naczyń krwionośnych – obniża poziom cholesterolu;
• alergii – działa przeciwhistaminowo;
• zażywania środków antykoncepcyjnych – zapobiega krwawieniom i plamieniom z dróg rodnych;
• cellulitu – zmniejsza obrzęki i stan zapalny, pobudza mikrokrążenie w tkankach i redukuje grudki tłuszczowe;
• owrzodzeń żylnych – prawdopodobnie przyspiesza ich gojenie;
• teleangiektazji i trądziku różowatego – kosmetyki z ruszczykiem zmniejszają zaczerwienienia, działają przeciwalergicznie i przeciwzapalnie, łagodzą opuchliznę.

Czy stosowanie ruszczyka jest bezpieczne?

Ruszczyk jest ziołem bezpiecznym, ale oczywiście są sytuacje, gdy ze względu na mechanizm jego działania czyli obkurczanie małych naczyń krwionośnych, należy zachować ostrożność. Dlatego nie proponuje się stosowania ekstraktów z tej rośliny przy nieustabilizowanym nadciśnieniu krwi oraz przy przeroście prostaty. Jak zwykle należy wspomnieć, że nie ustalono bezpieczeństwa dla kobiet w ciąży i karmiących oraz małych dzieci, gdyż takich badań się nie prowadzi.

Niektórzy pacjenci przyjmujący ekstrakty z ruszczyka donosili o zwiększonym poceniu się i niewielkich dolegliwościach żołądkowych.

Jak stosować ruszczyk kolczasty?

Preparaty z ekstraktami z ruszczyka są bardzo popularne i często polecane przez lekarzy jako wsparcie w chorobach żylnych. Mniejsza jest świadomość pacjentów na temat samej rośliny i tego, że to właśnie ona odpowiada za korzyści zdrowotne jakie odnoszą z przyjmowania wyżej wspomnianych suplementów i leków. A warto to zmienić, bo ruszczyk jest bardzo cenną rośliną leczniczą.

Gdy przyjmujemy gotowy preparat z ruszczykiem, to należy trzymać się wskazanych przez producenta dawek. Zwłaszcza, że często łączy się ruszczyk z innymi ziołami np. takimi jak kasztanowiec i dawkowanie uwzględnia synergię składników.

Jeśli chcielibyśmy przyrządzić sobie sami lek ziołowy na bazie ruszczyka, to możemy wykonać nalewkę (1:10) lub odwar (1 łyżka sproszkowanego kłącza gotowana w szklance wrzątku jako porcja na dzień). Ruszczyk kolczasty standaryzowany na ruskogeninę (5%) znajduje się także w naszej mieszance VENONIX.

Podsumowanie

Warto poznać tę roślinę i korzyści płynące z jej stosowania zwłaszcza, że nie wymyślono do tej pory zbyt wielu leków wspomagających pacjentów w chorobach żylnych o tak dużym bezpieczeństwie stosowania. A niestety problemy związane z układem krwionośnym są w dzisiejszych czasach bardzo częste i prowadzą do poważnych powikłań zdrowotnych.

Bibliografia

1. Milena Masullo, Cosimo Pizza, Sonia Piacente „Ruscus Genus: A Rich Source of Bioactive Steroidal Saponins”
2. Jerzy Chudek, Damian Ziaja „Wyciąg z ruszczyka kalczastego w leczeniu przewlekłej choroby żylnej”