Hemoroidy to dolegliwość, która może dotknąć każdego – niezależnie od wieku czy płci. W krajach wysoko rozwiniętych, gdzie dominuje siedzący tryb życia i dieta uboga w błonnik, ryzyko ich wystąpienia rośnie zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Dobra wiadomość? W wielu przypadkach można im skutecznie zapobiec, dbając o codzienne nawyki. Sprawdźmy, skąd biorą się hemoroidy, jak chronić się przed ich rozwojem i co robić, gdy problem już się pojawi.

Funkcja guzków krwawniczych

W błonie podśluzowej odbytu umiejscowione są naczynia żylne zwane guzkami krwawniczymi. Umocowane są za pomocą więzadeł do mięśnia wewnętrznego zwieracza odbytu. Ich specjalna budowa, która przypomina niewielkie i nie do końca wypełnione krwią poduszeczki, sprawia, że:

• przystosowują się łatwo do wielkości kanału odbytu;
• pomagają uszczelnić odbyt;
• zapobiegają bezwiednemu oddaniu stolca i gazów;
• dbają o prawidłowe ukrwienie odbytu, co pozwala na wydajne działanie układu immunologicznego na styku świata wewnętrznego i zewnętrznego organizmu.

Powstawanie hemoroidów

Guzki krwawnicze wewnętrzne leżą głębiej w kanale odbytu, powyżej tzw. linii grzebieniastej czyli brzegu odbytu. Guzki krwawnicze zewnętrzne umiejscowione są poniżej linii grzebieniastej.

O hemoroidach mówimy wtedy, gdy guzki nadmiernie wypełniają się krwią i stają się zbyt duże. Hemoroidy wewnętrzne uwypuklają się przez śluzówkę odbytnicy, a zewnętrzne powstają na żyłach znajdujących się pod skórą.

Przyczyną takiego powiększenia się guzków jest utrudnienie odpływu żylnego krwi i powstanie zastoju. Pojawia się także często stan zapalny oraz świąd i pieczenie odbytu. Czasem chory dodatkowo obserwuje u siebie krwawienie z odbytu, co budzi jego duży niepokój.

Czynniki sprzyjające powstawaniu hemoroidów

Powstaniu choroby hemoroidalnej sprzyja:

• wiek – od trzeciej dekady życia tkanki podporowe w naszym ciele słabną i nasilający się proces wiotczenia wraz z dodatkowymi czynnikami (np. zaparciami) zwiększa ryzyko wystąpienia hemoroidów;
• predyspozycje genetyczne – związane ze słabością naczyń żylnych;
• problemy z krążeniem krwi;
• ciąża i poród siłami natury – powodują wzrost ciśnienia śródbrzusznego, problemy z krążeniem, zaparcia;
• siedzący tryb życia (praca biurowa, kierowcy zawodowi);
• zła pozycja przy oddawaniu kału (zwykle plecy i nogi tworzą kąt prosty, a prawidłowo kolana powinny być powyżej miednicy);
• zwiększone napięcie zwieracza wewnętrznego odbytu;
• mała aktywność fizyczna;
• otyłość;
• spowolnienie perystaltyki jelit;
• częste wstrzymywanie oddawania gazów i stolca (zaciskamy zwieracz odbytu i przez to wzrasta również spoczynkowe ciśnienie w kanale odbytu);
• zaparcia;
• stres;
• dieta ubogoresztkowa;
• zmiany w mikrobiomie jelitowym.

Częstotliwość występowania choroby hemoroidalnej

Bolesne hemoroidy mogą się pojawiać okresowo i znikać – tak dzieje się między innymi w ciąży. 

Z badań statystycznych wynika, że problem przewlekłej choroby hemoroidalnej może dotykać do 36% mieszkańców krajów zachodnich. Jednak dane te mogą być niedoszacowane ze względu na fakt, że nie wszyscy chorzy zgłaszają się po pomoc do lekarza.

Nasilenie choroby hemoroidalnej

Stopień zaawansowania choroby hemoroidalnej można określić opisowo:

• stopień I – mimo odczuwania dolegliwości w badaniu zewnętrznym odbytu nie widać zmian (można je zobaczyć tylko podczas badania u proktologa);
• stopień II – w czasie parcia na kał hemoroidy uwypuklają się na zewnątrz, ale po defekacji samoistnie się chowają;
• stopień III – uwypuklone na zewnątrz w czasie parcia guzki nie chowają się już samoistnie, ale można je odprowadzić ręcznie z powrotem;
• stopień IV – hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i nie ma możliwości ich odprowadzenia.

Dolegliwości występujące w chorobie hemoroidalnej

Jednym z objawów choroby hemoroidalnej jest pojawienie się jasnoczerwonej krwi w czasie oddawania stolca. 

Warto pamiętać, że w przypadku krwawień z odbytu konieczna jest porada lekarska. Ważne jest bowiem, by nie przeoczyć innych możliwych odpowiedzialnych za to schorzeń (np. szczeliny odbytu, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna czy guzów odbytu).

Ból nie jest częstym i typowym objawem choroby hemoroidalnej. Jednak może się on pojawić, gdy powstanie skrzep w uwięźniętym guzku krwawniczym lub zakrzep w zewnętrznym splocie odbytniczym.

Występowanie dolegliwości bólowych i krwawienia nie zależy od stopnia zaawansowania choroby tylko od indywidualnego przebiegu schorzenia.

Świąd i pieczenie odbytu jest zwykle związane z przesuszeniem i podrażnieniem błony śluzowej. Budzi to chęć częstszego i mocniejszego wycierania tej okolicy papierem toaletowym co potęguje efekt drażniący.

Przesuwanie się guzków w czasie defekacji może powodować uczucie niepełnego wypróżnienia. Jest to o tyle niebezpieczne, że chory może wykonywać tzw. „daremne parcie” nasilając wzrost ciśnienia w kanale odbytu.

Guzki pozostające na zewnątrz są ściśnięte przez zwieracz odbytu. Często pojawia się tam wilgotna wydzielina dodatkowo drażniąca tę okolicę.

Stopień IV choroby jest najbardziej niebezpieczny dla okolicy odbytu. Obecne na stałe na zewnątrz guzki mogą ulec zmianom martwiczym. Wokół nich często pojawia się stan zapalny. Hemoroidom w tym stopniu zaawansowania może towarzyszyć także nietrzymanie stolca. Zmiany w pracy i morfologii odbytu będą niestety sprzyjać także pojawieniu się szczeliny odbytu.

Leczenie choroby hemoroidalnej

Choroba hemoroidalna jest odpowiedzią organizmu na nasze wcześniejsze nieprawidłowe działania lub wynikiem różnych dysfunkcji obecnych w pracy układu pokarmowego. Stąd najważniejszym działaniem jest niwelowanie przyczyn powstania hemoroidów. Celem leczenia jest też ulżenie choremu w objawach i zahamowanie postępu choroby.

Leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze obejmuje:

• zmianę diety z włączeniem błonnika, unikaniem mocnej kawy, mocnej herbaty, ostrych przypraw, alkoholu i pokarmów zapierających;
• prawidłowe nawodnienie – przynajmniej 25-35 ml na kilogram masy ciała);
• eliminację zaparć – możemy się wspomagać naturalnymi surowcami ziołowymi takimi jak nasiona babki płesznik, nasiona babki jajowatej. Uwaga: leki przeczyszczające nie są zalecane, gdyż działają tylko doraźnie, mogą wywołać przyzwyczajenie, a także ich drażniące działanie może spowodować przekrwienie zapalne kanału odbytu.;
• zmianę nawyków defekacyjnych – rezygnacja z nadmiernego parcia, skrócenie czasu pobytu w toalecie, przyjmowanie przy defekacji pozycji jak najbardziej zbliżonej do pozycji kucznej;
• ćwiczenie mięśni Kegla czyli naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni dna miednicy;
• regularną aktywność fizyczną;
• unikanie nadmiernego wysiłku zwiększającego ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej;
• zmianę nawyków higienicznych – łagodne oczyszczanie odbytu, nawilżanie okolic odbytu oraz unikanie gorących kąpieli.

Leczenie ambulatoryjne

Do leczenia nieoperacyjnego w gabinecie lekarskim zaliczamy:

• zakładanie na podstawę żylaka gumek, które wywołają jego martwicę i odpadnięcie;
• zabiegi laserowe zamykające naczynia splotów żylnych;
• skleroterapię obkurczającą naczynie krwionośne i powodująca jego zwłóknienie;
• krioterapię.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne zaleca się tylko w zaawansowanych przypadkach stopnia IV choroby hemoroidalnej, gdy inne działania nie przyniosły skutków, a dyskomfort chorego znacznie upośledza jego codzienne funkcjonowanie. Leczenie operacyjne bowiem może dać powikłania takie jak krwawienie, zakażenie, zatrzymanie moczu, przetoki a czasem nietrzymanie gazów i stolca.

Preparaty pomagające złagodzić objawy choroby hemoroidalnej

Preparaty, którymi możemy ulżyć sobie w chorobie hemoroidalnej mają za zadanie przede wszystkim:

• zahamować stan zapalny;
• zmniejszyć przepuszczalność naczyń krwionośnych;
• ułatwić odpływ krwi ze zmienionych chorobowo miejsc.

Krioterapia hemoroidów

W aptece znajdziemy produkt do krioterapii hemoroidów w formie czopków. Zamrożony czopek zawierający wodę i specjalne polimery aplikuje się do odbytu. Chłodzenie uśmierza ból i świąd, a polimery tworzą na leczonej powierzchni warstwę ochronną hamującą dostęp patogennym mikroorganizmom i ułatwiając gojenie.

Składniki używane w preparatach przeznaczonych do leczenia choroby hemoroidalnej

Składniki stosowane doustnie i miejscowo

W sprzedaży możemy znaleźć preparaty zarówno do stosowania miejscowego jak i do podania doustnego. W obu rodzajach preparatów możemy znaleźć między innymi:

1. Wyciągi z kasztanowca – zawarta w nich escyna posiada właściwości przeciwzapalne, uszczelnia ściany naczyń krwionośnych redukując obrzęki (zmniejszając wielkość guzków krwawniczych) oraz działa przeciwzakrzepowo, co ułatwia odpływ nadmiaru krwi z guzków.
2. Wyciąg z ruszczyka kolczastego – zawiera on między innymi ruscynę i ruscozyd usprawniające przepływ krwi w naczyniach włosowatych guzków krwawniczych. Redukuje stan zapalny łagodząc objawy hemoroidów.
3. Diosminę i inne flawonoidy (hesperydyna, rutyna) – uszczelniają naczynia krwionośne redukując obrzęki i przeciwdziałając zastojowi krwi.

Są to składniki zwiększające napięcie ścian naczyń żylnych, zmniejszajace ich przepuszczalność i wpływające korzystnie na układ żylny. Do preparatów zawierających wyciąg z kasztanowca i ekstrakt z ruszczyka wraz z innymi ziołami poprawiającymi działanie układu krwionośnego należy płynna mieszanka VENONIX. Może ona stanowić bardzo dobre wsparcie leczenia choroby hemoroidalnej.

Składniki stosowane miejscowo

Maści i czopki przeznaczone do stosowania miejscowego to zwykle preparaty złożone, zawierające w swoim składzie:

• środki ściągające (tlenek cynku, tanina, galusan bizmutu);
• środki osłaniające (kwas hialuronowy, śluzy roślinne, ekstrakty z aloesu);
• środki przeciwzapalne (hydrokortyzon, wyciąg z nagietka);
• środki znieczulające miejscowo (lidokaina, cynchokaina, benzokaina);
• substancje przeciwbakteryjne (neomycyna).

Do przykładowych substancji zawartych w tych preparatach należą:

1. Oczar wirginijski – zawarte w nim garbniki i flawonoidy redukują stan zapalny i działają przeciwobrzękowo. Uszczelniają także ściany naczyń krwionośnych.
2. Aloes zwyczajny – zawarte w nim polisacharydy i glikoproteiny mają działanie przeciwzapalne, co pomaga złagodzić obrzęk.
3. Nagietek lekarski – zawiera związki o działaniu przeciwzapalnym.
4. Lidokaina – przynosi krótkotrwałą ulgę w świądzie i bólu działając miejscowo znieczulająco.
5. Kwas hialuronowy – ma silne właściwości nawilżające i ułatwiające gojenie się ran.
6. Hydrokortyzon – glikokortykosteroid o działaniu przeciwzapalnym.
7. Galusan zasadowy bizmutu – środek o działaniu ściągającym. Podany miejscowo tworzy na zmienionych chorobowo miejscach warstwę ochronną ograniczającą wysięk.

Nasiadówki

W łagodzeniu objawów choroby hemoroidalnej korzystnie działają także 5–15-minutowe nasiadówki w odwarze z kory dębu. Do kory dębu można też dodać napar z nagietka, rumianku, kwiatu bzu czarnego czy korzenia prawoślazu.

Podsumowanie

Chorobie hemoroidalnej można zapobiegać prowadząc zdrowy styl życia. I to właśnie przywrócenie zdrowych nawyków jest niezbędne do cofnięcia skutków tego schorzenia, jeśli już wystąpi. W leczeniu hemoroidów możemy też wspomagać się preparatami ziołowymi podanymi wewnętrznie oraz maściami i czopkami stosowanymi miejscowo. Najważniejsze by wdrożyć zmiany szybko, aby nie dopuścić do rozwoju poważnych dolegliwości wymagających interwencji chirurgicznej.