Wrzos zwyczajny – niewielka roślina o wielkich możliwościach

Wrzos zwyczajny jest składnikiem wielu mieszanek łagodzących dolegliwości układu moczowego i wspomagających leczenie chorób dróg moczowych. Napar z kwiatów łagodzi stany zapalne i wykazuje działanie antyseptycznie. To jednak nie jedyne prozdrowotne właściwości wrzosu zwyczajnego. Dlaczego jeszcze warto się z nim zaprzyjaźnić na dłużej?

Wrzos zwyczajny (łac. Calluna vulgaris, ang. Common Heather) to niewielka roślina występująca na całym świecie. W naszym klimacie rośnie zwykle na nizinach i w niskich masywach górskich, można znaleźć ją w suchych lasach brzozowych i borach sosnowych, a także na piaszczystych nieużytkach. Wrzos rosnący w nasłonecznionych miejscach rozrasta się i tworzy zachwycające fioletową barwą wrzosowiska.

Roślina kwitnie latem oraz wczesną jesienią - od lipca do października i to właśnie jej swoją nazwę zawdzięcza wrzesień, pierwszy jesienny miesiąc.

Kwiaty wrzosu mają różowo-fioletową, niekiedy także białą barwę. Roślina jest niewielka, zazwyczaj osiąga niespełna metr wysokości. Najczęściej jednak można spotkać krzewy o wysokości 40-50 cm. Wrzos zwyczajny charakteryzuje się rozłożystymi, iglastymi gałązkami rozrastającymi się po ziemi.

Wrzos znajduje zastosowanie w łagodzeniu dolegliwości układu moczowego i wspomagające leczenie chorób, takich jak: zapalenie pęcherza, kamicy moczowej, zapalenie kłębków nerwowych.

Wrzos zwyczajny – skarbnica składników aktywnych

Wrzos jest rośliną wspomagającą leczenie wielu schorzeń, a surowcem leczniczym są jego kwiaty (flos callunae). Ścina się je w czasie kwitnienia i w zacienionym, przewiewnym miejscu suszy się w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Wysuszone kwiaty wrzosu oddziela się ręcznie i oczyszcza na specjalnych sitach.

Kwiat wrzosu zawiera substancje czynne, takie jak: olejek eteryczny, garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy (kwercetynę, mirycytrynę itd.), sole mineralne (m.in. krzemionkę), goryczka, śluzy i triterpeny (kwas ursolowy) a także glikozyd fenolowy arbutyna i alkaloid erykodyna.

Właściwości i zastosowania wrzosu zwyczajnego

1. Kwiat wrzosu ma wiele właściwości, dzięki którym znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu schorzeń i łagodzeniu wielu dolegliwości. Od lat z powodzeniem stosuje się go w przebiegu schorzeń układu moczowego, takich jak: zapalenie pęcherza, kamica moczowa, zapalenie kłębków moczowych i miedniczek nerkowych, odmiedniczkowe zapalenie nerek, a także reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).
2. Co więcej, kwiat wrzosu stosowany regularnie oczyszcza organizm, dzięki czemu ułatwia leczenie skazy moczanowej, nieżytu żołądka i jelit oraz niedokwaśności.
3. Napar z kwiatu wrzosu wspomaga pracę układu moczowego i minimalizuje ryzyko infekcji, dlatego warto pić go także profilaktycznie.

Wyniki badań in vitro wykazały, że wrzos zwyczajny (ekstrakt wodny z wrzosu) za sprawą arbutyny i polifenoli wykazuje właściwości bakteriobójcze, w szczególności wobec szczepu Proteus vulgaris odpowiedzialnego głównie za zakażenia dróg moczowych. Ponadto zawarta w nim arbutyna w odpowiednich warunkach rozkłada się do hydrochinonu, który niszczy drobnoustroje chorobowe w układzie moczowym. Uwaga: ta reakcja zachodzi tylko w środowisku zasadowym! Proces może hamować m.in. spożywanie czarnej herbaty, zawierającej pochodne kwasu galusowego.

Chcąc utrzymać zasadowe pH moczu należy jeść jak najwięcej warzyw i owoców, dużo pić, a także na jakiś czas wyeliminować mięso z diety.
Z kolei flawonoidy obecne w kwiatach wrzosu wykazują działanie moczopędne. Ponadto uszczelniają ściany naczyń krwionośnych, dzięki czemu zapobiegają także obrzękom i wysiękom. Wrzos zwyczajny ma również łagodne działanie przeciwzapalne.

Kwiat wrzosu usprawnia procesy trawienne i pobudza apetyt.

Wrzos ma także korzystny wpływ na układ pokarmowy. Goryczka obecna w jego kwiatach usprawnia proces wydzielania soku żołądkowego i w nieznacznym stopniu ma także działanie żółciopędne. Natomiast garbniki regulują skład mikroflory jelitowej.

Wrzos zwyczajny w leczeniu przebarwień skórnych i kosmetyce

Kwiat wrzosu, dzięki zawartości arbutyny ma także zbawienny wpływ na kondycję skóry. Z tego względu roślina bardzo często jest składnikiem kosmetyków, produktów do codziennej pielęgnacji oraz środków rozjaśniających przebarwienia skórne.

Warto mieć jednak świadomość, że aby arbutyna mogła skutecznie przenikać przez skórę musi rozpuszczać się lipidach. Kluczowe jest także odpowiednie pH kosmetyku, dlatego wciąż trudno jednoznacznie określić skuteczność wrzosu w kosmetykach do pielęgnacji.

Co ciekawe, badania dowiodło, że produkty zawierające wyciąg z wrzosu i stosowane na skórę narażoną na promieniowanie UVB mogą zmniejszać wskaźniki stanu zapalnego i stresu antyoksydacyjnego, a także zminimalizować ryzyko uszkodzeń DNA.

Jak stosować wrzos zwyczajny?

Napar ziołowy z wrzosu ma subtelny zapach i delikatny smak. Ususzone kwiaty można mieszać i parzyć także z innymi ziołami. Herbata wrzosowa jest łatwa w przygotowaniu – 2-3 łyżki ziela zalewa się wrzątkiem i zaparza około 30-60 minut lub gotuje przez kilka minut, po czym odcedza.

Napar z kwiatów wrzosu spożywany między posiłkami ułatwi trawienie.

Jak samodzielnie przygotować mieszanki ziołowe na bazie wrzosu?

Mieszanka na schorzenia dróg moczowych:

1. Na zakażenia dróg moczowych – 50g kwiatów wrzosu, 50g kwiatów nagietka i odpowiednio po 25g ziela tymianku, kwiatów bzu czarnego, kwiatów kasztanowca, korzenia omanu.

2. W przebiegu kamicy moczowej – odpowiednio po 50g kwiatów wrzosu, wiązówki i ziela rdestu ptasiego oraz 25g liści mięty pieprzowej i 25g ziela uczepu trójlistkowego.

3. W zapaleniu miedniczek nerkowych: 50g kwiatów wrzosu i 50g skrzypu polnego, 100g liści borówki brzusznicy, 20g liści brzozy i 20g liści orzecha włoskiego. Mieszankę zalewamy ciepłą wodą, po godzinie gotujemy pod przykryciem około 3 minut. Odstawiamy na 10 minut i odcedzamy. Całą mieszankę należy pić w 3-4 dawkach w ciągu całego dnia.

Mieszanka moczopędna:

1. Wrzos zmieszać z kwiatami bławatka i wiązówki, liśćmi brzozy i zielem połonicznika (w takich samych proporcjach).

2. Kwiaty wrzosu można połączyć także z: zielem przytulii, kwiatem bławatka, pierwiosnka, wiązówki błotnej, liściem brzozy, znamionami kukurydzy, zielem połonicznika i owocem kopru włoskiego.
ziołowa mieszanka na trawienie (mieszanka goryczkowa): wrzos łączymy z zielem dziurawca, drapacza lekarskiego, korzeniem arcydzięgla, kłączem tataraku, liściem mięty pieprzowej, zielem krwawnika, korzeniem mniszka i koszyczkiem rumianku.

Bibliografia:

1. „Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod redakcją doc. dra hab. Aleksandra Ożarowskiego”
2. Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”
3. Magdalena Majdan „Surowce roślinne na przebarwienia”
4. E.D. Olteanu, A. Filip, S. Clichici, D. Daicoviciu, M. Achim, I. D. Postescu, P. Bolfa, L. Bolojan, L. Vlase, A. Muresan „Photochemoprotective effect of Calluna vulgaris extract on skin exposed to multiple doses of ultraviolet B in SKH-1 hairless mice”
5. D.M. Vucić, M.R. Petković, B.B. Rodić-Grabovac, O.D. Stefanović, S.M. Vasić, L.R. Comić „In vitro activity of heather [Calluna vulgaris (L.) Hull] extracts on selected urinary tract pathogens”
6. Wrzos zwyczajny w leczeniu schorzeń dróg moczowych - źródło: Radioklinika.pl