Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, Colitis ulcerosa) to jedna z nieswoistych chorób zapalnych jelit. Jest to schorzenie przewlekłe z następującymi po sobie okresami zaostrzeń i remisji. Organizm chorego w czasie czynnych objawów choroby ulega znacznemu osłabieniu. Przyjrzyjmy się przyczynom choroby, jej objawom oraz sposobom radzenia sobie z dolegliwościami, jakie powoduje.

Przyczyny zachorowania na WZJG

Przyczyny zachorowania na wrzodziejące zapalenie jelita grubego nie są do końca wyjaśnione. Badacze biorą pod uwagę, że predyspozycje genetyczne są jednym z czynników sprzyjających powstawaniu choroby. Zauważyli bowiem fakt, że występowanie choroby w rodzinie zwiększa ryzyko jej wystąpienia u kolejnych pokoleń. Jednak na rozwój WZJG wpływają też czynniki środowiskowe, do których należą m.in.:

• sposób odżywiania,
• zanieczyszczenie środowiska,
• narażenie na silny lub przewlekły stres,
• dysbioza jelitowa.

Z roku na rok odnotowuje się coraz więcej chorych osób, co może świadczyć o tym, że jest to w jakimś stopniu choroba cywilizacyjna. Zwłaszcza iż z obserwacji populacyjnych wynika, że choroba rozwija się częściej u osób żyjących w miastach oraz wykonujących pracę biurową. Wśród naukowców dominują zwolennicy teorii, że choroba ma podłoże autoimmunologiczne.

Objawy WZJG

Choroba najczęściej zaczyna się od biegunek. W najostrzejszym stadium może to być nawet do 20 wypróżnień dziennie! Czasem w stolcu zauważalna jest domieszka krwi. U niektórych chorych zmiany chorobowe dotyczą jedynie odbytnicy. W takich przypadkach rytm wypróżnień może być prawidłowy, a czasem pojawiają się nawet zaparcia. Objawem wskazującym na toczący się proces chorobowy jest wtedy obecność krwi w kale.

Aktywność choroby określa się, biorąc pod uwagę m.in.:

• ilość wypróżnień w ciągu dnia,
• czas utrzymywania się biegunek,
• obecność krwi w stolcu,
• zmiany w okolicach odbytu i w jelicie grubym,
• temperaturę ciała,
• tętno,
• parametry krwi, np. OB, CRP, płytki krwi i stężenie hemoglobiny,
• nasilenie bólu brzucha.

Dodatkowo ocenia się także ogólny stan pacjenta i obecność innych objawów pozajelitowych.

WZJG to następujące po sobie rzuty choroby i okresy remisji. Stopień rzutu choroby można opisać poprzez określenie natężenia objawów:

1. Rzut lekki – poniżej 4 wypróżnień z domieszką krwi na dobę, temperatura ciała poniżej 37,5°C, częstotliwość rytmu serca poniżej 90/min, stężenie hemoglobiny powyżej 11,5 g/dl, OB poniżej 20 mm po 1 godzinie, CRP w normie.
2. Rzut umiarkowany – do 4 wypróżnień z krwią na dobę, temperatura ciała do 37,8°C, częstotliwość rytmu serca do 90/min, stężenie hemoglobiny od 10,5 g/dl, OB do 30 mm po 1 godzinie, CRP do 30 mg/l.
3. Rzut ciężki – 6 lub więcej wypróżnień z krwią na dobę oraz co najmniej 1 dodatkowy objaw, czyli temperatura powyżej 37,8°C, częstotliwość rytmu serca powyżej 90/min, stężenie hemoglobiny poniżej 10,5 g/dl, OB powyżej 30 mm po 1 godzinie, CRP powyżej 30 mg/l.

Chorzy cierpiący na WZJG są osłabieni i często tracą masę ciała. W cięższych rzutach można zaobserwować u nich:

• nadpłytkowość,
• leukocytozę,
• niedokrwistość,
• hipoalbuminemię,
• zaburzenia elektrolitowe.

Częsta biegunka powoduje odwodnienie chorego. Może się pojawić tachykardia, obrzęki i gorączka. Przy ucisku pojawia się ból brzucha (rozlany lub miejscowy).

U około 60% chorych można wykazać obecność autoprzeciwciał przeciwko okołojądrowemu antygenowi granulocytów (pANCA). Jest to jeden z parametrów, który może pozwolić na rozróżnienie między WZJG a inną chorobą zapalną jelit, czyli chorobą Leśniowskiego-Crohna. W przebiegu WZJG można też zauważyć zwiększone stężenie kalprotektyny w kale.

Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Kolonoskopia, w trakcie której pobierane są wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego, ma podstawowe znaczenie w rozpoznawaniu WZJG. Jest też konieczna do określenia rozległości zmian w jelicie czy rozróżnienia między WZJG a chorobą Leśniowskiego-Crohna. Bez kolonoskopii nie da się także prowadzić nadzoru onkologicznego. Jest ona jednak przeciwwskazana u wielu chorych z czynnym zapaleniem lub ostrymi powikłaniami jelitowymi.

Pomocne mogą więc być badania obrazowe, takie jak:

• USG – można zobaczyć pogrubienie błony śluzowej lub ściany jelita;
• RTG przeglądowy jamy brzusznej – można zobaczyć ostre rozdęcie okrężnicy w czasie ciężkiego rzutu choroby;
• tomografia komputerowa – można zauważyć zwiększenie grubości ściany jelita, zanik charakterystycznych dla jelita grubego fałdów, sięgające w głąb ściany jelita owrzodzenia i tzw. polipy rzekome, często zwężenie światła odbytnicy ze współistniejącym poszerzeniem przestrzeni przedkrzyżowej, ostre rozdęcie okrężnicy;
• rezonans magnetyczny – można zauważyć zwiększenie grubości ściany jelita i zanik charakterystycznych dla jelita grubego fałdów.

Zmiany zapalne w jelicie, które można zaobserwować w czasie kolonoskopii, mogą mieć nasilenie:

• małe – błona śluzowa jest przekrwiona, siatka naczyń krwionośnych jest słabo widoczna;
• średnie – można zauważyć przekrwienie i obrzęk błony śluzowej, siatka naczyniowa jest niewidoczna, a dotknięcie błony śluzowej końcówką endoskopu może wywołać krwawienie (krwawienie kontaktowe);
• duże – na błonie śluzowej pojawiają się owrzodzenia, występuje samoistne krwawienie, przy długo trwającej chorobie mogą się pojawić polipy zapalne.

Poważne powikłania w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Pacjenci z WZJG w fazie ostrego rzutu choroby są bardzo osłabieni i narażeni na utratę masy ciała z powodu częstych wyniszczających biegunek powodujących utratę składników odżywczych, wody i elektrolitów. Dodatkowo występująca u nich utrata krwi może powodować anemię z niedoboru żelaza. Stąd tak ważne jest prawidłowe i bogate odżywczo jedzenie oraz uzupełnianie wody, witamin i minerałów. Nie jest to łatwe, gdyż ze względu na dolegliwości bólowe chorzy często mają niechęć do jedzenia i rozwijają się u nich zaburzenia łaknienia.

W przebiegu choroby wzrasta także ryzyko poważnych powikłań, takich jak:

1. Megacolon Toxicum – ostre, toksyczne rozdęcie jelita grubego, najczęściej okrężnicy. Występuje u około 3% chorych. Ten bardzo niebezpieczny stan może doprowadzić do zgonu chorego na skutek zaniku perystaltyki i możliwej perforacji (przerwania ciągłości wszystkich warstw) ściany jelita grubego. Śmiertelność w wyniku tego powikłania jest bardzo wysoka.
2. Rak jelita grubego – ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej wzrasta wraz z czasem trwania WZJG (po 10 latach zapada na niego ok. 2% chorych, po 20 latach – ok. 8% chorych). Dlatego bardzo ważny jest nadzór onkologiczny nad pacjentami i często wykonywana kolonoskopia.
3. Rozszerzenie się zmian zapalnych na inne układy i narządy organizmu – u chorych na WZJG można obserwować zmiany w układzie kostno-stawowym (zapalenie stawów, osteopenię, osteoporozę), stłuszczenie wątroby, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, raka dróg żółciowych, rumień guzowaty, zgorzelinowe zapalenie skóry, zapalenie spojówek, zapalenie tęczówki, żylną chorobę zakrzepowo-zatorową. Niektóre z tych stanów są obecne tylko w okresie rzutu choroby, jednak inne mogą rozwijać się niezależnie od stanu chorego.

Leki stosowane we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego

W leczeniu WZJG stosuje się leki, takie jak:

• aminosalicylany,
• glikokortykosteroidy,
• leki immunosupresyjne,
• inhibitory kinaz janusowych,
• leki biologiczne.

Celem leczenia jest zmniejszenie stanu zapalnego, tak aby wywołać remisję choroby. Pozwala to na wygojenie błony śluzowej. Dalsze podawanie leków ma zapewnić podtrzymanie stanu remisji.

Niestety u niektórych pacjentów niereagujących na leczenie jedynym ratunkiem jest wykonanie zabiegu operacyjnego, polegającego na wycięciu części lub całości jelita grubego i odbytnicy.

Postępowanie niefarmakologiczne w WZJG

WZJG jest chorobą przewlekłą przebiegającą z okresami ostrych rzutów choroby poprzedzielanymi okresami remisji. W leczeniu chodzi o to, żeby okres remisji choroby był jak najdłuższy. Warto wiedzieć, że rzut choroby może być wywołany przez m.in.:

• stany stresowe,
• niewłaściwe odżywianie,
• stosowanie leków przeciwbólowych (zwłaszcza NLPZ),
• stosowanie antybiotyków w zakażeniach jelit i innych narządów.

Jak widać, bardzo ważny w tej chorobie jest wpływ czynników środowiskowych.

Stres psychiczny jest codziennością każdego z nas i często bardzo ciężko od tego uciec. Jednak osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak WZJG, muszą się przed nim szczególnie chronić. W związku z tym powinni przykładać większą wagę do higieny i stylu życia oraz dbać między innymi o:

• dobry odpoczynek,
• czas na relaks,
• higienę snu,
• aktywność fizyczną.

Z pomocą mogą też przyjść mieszanki ziołowe, które pozwalają na wyciszenie emocji i poprawią jakość i ilość snu. Należy do nich mieszanka HARMONIX w płynie. Dodatkowo zioła w niej zawarte mają także działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, co jest przydatne w regulacji pracy układu odpornościowego.

Dieta jest bardzo ważnym elementem życia chorego na WZJG. Z uwagi na straty wody, minerałów, witamin, białek konieczne staje się ich regularne uzupełnianie. Warto czasem rozważyć także wykluczenie z diety składników mogących powodować nietolerancje pokarmowe. Dla przykładu: u niektórych chorych remisję przyniosła eliminacja mleka z pożywienia. Jednak pamiętajmy, że są to reakcje indywidualne i chory musi przede wszystkim jeść bogate odżywczo posiłki. Czasem można także wprowadzić dodatkowe uzupełnianie kolagenu, minerałów i witamin za pomocą takich preparatów jak COLLANIX w płynie. Obecność ziół krzemionkowych będzie sprzyjać gojeniu się tkanek.

W składzie mikrobioty jelitowej osób chorujących na zapalne choroby jelit przeważają patologiczne drobnoustroje. Sprzyja to niestety powstawaniu stanów zapalnych. Przyjmowanie leków niszczących mikrobiom, szczególnie antybiotyków oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych może ten stan jeszcze pogarszać. Ważne jest więc dbanie o regenerację układu pokarmowego. Tu dobrze sprawdza się mieszanka CEMMUNIX Herbal, która ma działanie przeciwzapalne, antyosydacyjne i wzmacniające barierę jelitową. Zioła zawarte w tej mieszance mogą także zmniejszyć nasilenie biegunek i regulować mikrobiom jelitowy.

Warto także pamiętać, że jeśli u chorego na WZJG istnieje ryzyko wystąpienia choroby żylnej, to wspomagająco mogą zadziałać zioła zawarte w preparacie VENONIX.

Podsumowanie

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to bardzo ciężka choroba, dlatego tak ważne jest prawidłowe leczenie i przestrzeganie zdrowego stylu życia. Dodatkowo chorzy potrzebują ciągłego monitorowania stanu zdrowia za pomocą badań, takich jak morfologia krwi obwodowej, badanie stężenia elektrolitów i frakcji białkowych, markery stanu zapalnego (OB, CRP, kalprotektyna), markery pracy wątroby i dróg żółciowych. Najważniejszym badaniem jest jednak kolonoskopia, która pomaga wykrywać niebezpieczne zmiany nowotworowe, mogące rozwijać się w trakcie choroby. Odpowiednie odżywianie się i dbanie o siebie poprawia stan ogólny chorego i pozwala mu powrócić do pełnej aktywności.